شب یلدا، درازترین شب سال و یکی از بزرگترین جشن های ایرانیان است. ایرانیان همواره شیفته شادی و جشن بوده اند و این جشن ها را با روشنایی و نور می آراستند. آنها خورشید را نماد نیکی می دانستند و در جشن هایشان آن را ستایش می کردند. در درازترین و تیره ترین شب سال، ستایش خورشید نماد دیگری می یابد. مردمان سرزمین ایران با بیدار ماندن، طلوع خورشید و سپیده دم را انتظار می کشند تا خود شاهد دمیدن خورشید باشند و آن را ستایش کنند. خوردن خوراکی ها و مراسم دیگر در این شب بهانه ای است برای بیدار ماندن.





ریشه کلمه یلدا متعلق به زبان سریانی است و به معنای تولد یا میلاد است. در برخی منابع آمده است که پس از مسیحی شدن رومیان، سیصد سال پس از تولد عیسی مسیح، کلیسا جشن تولد مهر را به عنوان زاد روز عیسی پذیرفت، زیرا زمان دقیق تولد وی معلوم نبود. در واقع یلدا یک جشن آریایی است و پیروان میترائیسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار می کرده اند. وقتی میترائیسم از تمدن ایران باستان به سایر جهان منتقل شد در روم و بسیاری از کشورهای اروپایی روز ۲۱ دسامبر به عنوان تولد میترا جشن گرفته می شد ولی پس از قرن چهارم میلادی در پی اشتباه محاسباتی، این روز به ۲۵ دسامبر انتقال یافت و از سوی مسیحیان به عنوان روز کریسمس جشن گرفته شد. از این روست که تا امروز بابا نوئل با لباس و کلاه موبدان ظاهر می شود و درخت سرو و ستاره بالای آن هم یادگاری از کیش مهر است.

در ایران و سرزمین‌های هم‌فرهنگ مجاور، از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب یلدا» نام می‌برند که همزمان با شب انقلاب زمستانی است. به دلیل دقت گاهشماری ایرانی و انطباق کامل آن با تقویم طبیعی، همواره و در همه سال‌ها، انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سی‌ام آذرماه و بامداد یکم دی‌ماه است. هر چند امروزه برخی به اشتباه بر این گمانند که مراسم شب چله برای رفع نحوست بلندترین شب سال برگزار می‌شود؛ اما می‌دانیم که در باورهای کهن ایرانی هیچ روز و شبی، نحس و بد یوم شناخته نمی‌شده است. جشن شب چله، همچون بسیاری از آیین‌های ایرانی، ریشه در رویدادی کیهانی دارد.

خورشید در حرکت سالانه خود، در آخر پاییز به پایین‌ترین نقطه افق جنوب شرقی می‌رسد که موجب کوتاه شدن طول روز و افزایش زمان تاریکی شب می‌شود. اما از آغاز زمستان یا انقلاب زمستانی، خورشید دگرباره بسوی شمال شرقی باز می‌گردد که نتیجه آن افزایش روشنایی روز و کاهش شب است. به عبارت دیگر، در شش‌ماهه آغاز تابستان تا آغاز زمستان، در هر شبانروز خورشید اندکی پایین‌تر از محل پیشین خود در افق طلوع می‌کند تا در نهایت در آغاز زمستان به پایین‌ترین حد جنوبی خود با فاصله ۵/۲۳ درجه از شرق یا نقطه اعتدالین برسد. از این روز به بعد، مسیر جابجایی‌های طلوع خورشید معکوس شده و مجدداً بسوی بالا و نقطه انقلاب تابستانی باز می‌‌گردد. آغاز بازگردیدن خورشید بسوی شمال‌شرقی و افزایش طول روز، در اندیشه و باورهای مردم باستان به عنوان زمان زایش یا تولد دیگرباره خورشید دانسته می‌شد و آنرا گرامی و فرخنده می‌داشتند.

در گذشته، آیین‌هایی در این هنگام برگزار می‌شده است که یکی از آنها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده، بوده است. جشنی که از لازمه‌های آن، حضور کهنسالان و بزرگان خانواده، به نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز بوده است، و همچنین خوراکی‌های فراوان برای بیداری درازمدت که همچون انار و هندوانه و سنجد، به رنگ سرخ خورشید باشند.
تنوع برگزاری یلدا

یکی از آیین های شب یلدا در ایران، تفال با دیوان حافظ است. مردم دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می گشایند و فال دل خویش را از او طلب می کنند. در برخی دیگر از نقاط ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد. نقل خاطرات و قصه گویی پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می کند. اما همه این ها ترفندهایی است تا خانواده ها گرد یکدیگر جمع شوند و بلندترین شب سال را با شادی و صفا سحر کنند.

در سراسر ایران زمین، جایی را نمی یابید که خوردن هندوانه در شب یلدا جزو آداب و رسوم آن نباشد. در نقاط مختلف ایران، انواع تنقلات و خوراکی ها به تبع محیط و سبک زندگی مردم منطقه مصرف می شود اما هندوانه میوه ای است که هیچ گاه از قلم نمی افتد، زیرا عده زیادی اعتقاد دارند که اگر مقداری هندوانه در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و کوچک یعنی زمستانی که در پیش دارند سرما و بیماری بر آنها غلبه نخواهد کرد.
یکی از دلایل گرفتن جشن دراین شب زاده شدن ایزدمهر است.

مهر به معنای خورشید و یکی از بغان ایرانی و هندی است و تاریخ پرستش به سال ها پیش از زرتشت می رسد. پس از ظهور زرتشت، این پیامبر ایرانی خدای بزرگ را اهوارمزدا معرفی کرد. ایزدان و بغان را به دو دسته اهورایی و دیوانی تقسیم کرد. در باور زرشتی، بغان تیره اهورایی ستوده و تیره دیوانی نکوهیده شود. یکی از ایزدان اهواریی مهر ایرانی و هنی بود. مهر ایزدی نیک است و قسمتی از اوستا به نام او، نام گذاری شده است. در مهریشت اوستا آمده است: «مهر از آسمان با هزاران چشم بر ایرانی می نگرد تا دروغی نگوید».

ایزد مهر در یکی از شهرهای خاوری ایران از دوشیزه ای به نام ناهید زاده شد. پس از مدت اندکی کشور به کیش مهرپرستی گروید. مهرپرستی از مرزهای ایران فراتر و به رم رفت. پادشاهان رم به آن گرویدند و دین رسمی رم شد. «یولیانوس» یا «ژولیان» یکی از پادشاهان رومی گروه گروه مردم ترسا را به دین مهر می کشاند و دعوت می کرد. هنوز هم نیایش های این شاه رومی با مهر برجاست. «ای پدر در آسمان نیایش مرا بشنو» «یولیانوس» در این نیایش خدا را پدر می نامد. این اسمی بود که ترسایان به تقلید از مهرپرستان بر خدای خود گذاشتند. رومیان سال های بسیار تولد مهر و شب چله را جشن می گرفتند و آن را آغاز سال می دانستند. حتی پس از گسترش دین مسیحیت، باز کشیشان نتوانستند از گرفتن این جشن ها جلوگیری کنند و به ناچار مجبور شدند به دروغ این شب را زادروز تولد عیسی معرفی کنند تا روز ۲۵ دسامبر را به بهانه تولد عیسی جشن بگیرند نه تولد ایزدمهر،‌ هنگامی که به آیین و مراسم مسیحیان در کریسمس نگاه می کنیم بسیاری از نشانه های ایرانی این مراسم را در می یابیم. ایرانیان قدیم در شب چله درخت سروی را با دو رشته نوار نقره ای و طلایی می آراستند. بعدها مسیحیان درخت کاج را به تقلید از مهرپرستان و ایرانیان تزیین کردند. مهر از دوشیزه با کره ای به نام آناهیتا در درون غاری زاده شد که بعدها مسیحیان عیسی را جایگزین مهر و مریم را جایگزین آناهیتا قرار دادند. یکی دیگر از وام گیری های مسیحیان از مهرپرستان، روز مقدس مسیحی یعنی یکشنبه است.

Sunday به معنی روز خورشید یا مهر است که روز مقدس مهرپرستان بود. ارنست رنان درباره آیین مهرپرستی گفته است:‌ «اگر عیسویت به هنگام گسترش خود بر اثر بیماری مرگ ماری باز می ایستاد، سراسر جهان به آیین مهر می گروید».

5 دلیل برای آنکه هندوانه بخورید!

شاید خوردن تکه‌های بزرگ و آب‌دار هندوانه تمام دست و بال آدم را نوچ کند، اما این میوه برای سلامتی بسیار مفید است. پزشکان 5 دلیل برای خوردن هندوانه در تابستان دارند.
تکه‌های بزرگ و آب‌دار هندوانه که گاز زدنشان تمام دست و بال آدم را نوچ می‌کند، یکی از خوردنی‌های اصلی بعد از ظهرهای داغ تابستان به شمار می‌رود. این میوه که در بسیاری مواقع به تنهایی نقش دسر را ایفاء می‌کند، برای سلامتی نیز بسیار مفید است. اما مهم‌ترین فواید این میوه برای سلامتی کدامند؟
1- تسکین دهنده ماهیچه‌های دردناک است بر اساس مطالعه جدیدی که در مجله Journal of Agricultural Food and Chemistry منتشر شده، نوشیدن آب هندوانه قبل از انجام فعالیت‌های سنگین به کاهش ضربان قلب و درد روز بعد ماهیچه‌ها کمک می‌کند. آب هندوانه سرشار از آمینو اسیدی به نام ال-سیترولین است که بدن انسان آن را به ال-آرگینین تبدیل می‌کند؛ آمینو اسیدی ضروری که به تسکین رگ‌های خونی و بهبود جریان خون کمک می‌کند.
در این مطالعه که بر روی 7 مرد داوطلب انجام شد؛ هر روز و یک ساعت پیش از کار، 500 میلی‌لیتر آب هندوانه طبیعی، آب هندوانه غنی شده با سیترولین، و یا دارونما به شرکت کنندگان داده شد. نکته جالب توجه این بود که نوشیدنی طبیعی به همان اندازه نوشیدنی غنی شده موثر بود. محققان همچنین به این نتیجه رسیدند سلول‌های روده در جذب سیترولین از آب هندوانه، خصوصا زمانی‌که این نوشیدنی غیر پاستوریزه باشد، به مراتب بهتر از جذب این ماده از مکمل‌های حاوی سیترولین عمل می‌کنند.

2- به سلامتی قلب کمک می‌کند بر اساس مطالعه‌ای که اوایل امسال توسط آرتورو فیگوئرا، فیزیولوژیست دانشگاه ایالتی فلوریدا انجام شد؛ زنان یائسه‌ای که به مدت شش هفته از مکمل‌های عصاره هندوانه غنی شده با سیترولین و آرگینین موجود در بازاراستفاده کردند، بهبود قابل ملاحظه‌ای در سلامت سیستم قلبی-عروقی خود به دست آوردند. همچنین نتیجه مطالعه دیگری که سال 2012 / 1391 (باز هم به سرپرستی فیگوئرا) انجام شده بود، نشان داد که استفاده از این مکمل‌ها در افراد چاق و میان‌سال، به کاهش فشار خون بالا کمک می‌کند.

3- باعث تقویت قوای جنسی است
بهبود گردش خون علاوه بر اینکه برای قلب مفید است، مزایای دیگری نیز برای بدن دارد. از جمله آنها این است که هندوانه به عنوان ماده‌ای طبیعی برای تقویت قوای جنسی مردان عمل می‌کند. اما احتمالا برای اینکه بتوانید به نتیجه مطلوب برسید، باید میزان زیادی هندوانه بخورید. با این وجود، خوردن بیش از حد هندوانه اثرات جانبی نامطلوبی به دنبال دارد، چرا که هندوانه از دیرباز به عنوان ادرارآوری طبیعی شهرت دارد!
4- سرشار از ویتامین و مواد معدنی است، اما کالری اندکی دارد شاید تصور کنید به دلیل آنکه بیش از 90 درصد هندوانه را آب تشکیل داده است، این میوه ارزش غذایی اندکی دارد. اما یک قاچ 300 گرمی هندوانه می‌تواند حدود یک سوم نیاز روزانه شما به ویتامین‌های A و C را تامین کند؛ و همچنین حدود 9 درصد از میزان توصیه شده پتاسیم روزانه بدن را فراهم می‌آورد.
5- برای مقابله با سرطان مفید است هندوانه یکی از بهترین منابع غذایی لایکوپین است؛ آنتی‌اکسیدانی که هم در پیشگیری و هم درمان سرطان پروستات تاثیر است. البته دانشمندان هنوز مشغول تحقیق در خصوص جزئیات این تاثیرات هستند.

تزینات شب یلدا